Yeni Başlayanlar İçin Linux Rehberi

Son zamanlarda linux ile ilgilenmek isteyen bir çok arkadaş var ama sistemin nasıl çalıştığını, nasıl yönetildiğini vede nasıl kurulduğunu bilmiyorlar. Bu onlar için bir rehberdir. Bu tarz bir istekle karşılaşırsanız bu rehberin linkini o kişiye verin oldukca yardımcı olacaktır.

İlk olarak biraz dağıtımlardan bahsedeyim. Linux aslında sadece bir işletim sistemi kernelidir (çekirdek) yani tek başına işe yaramaz ama bu kerneli GNU projesinin içine koyduğumuzda voila işte bir işletim sistemimiz oldu (GNU nedir ayrıntılı bilgi: https://tr.wikipedia.org/wiki/GNU)
Bu işletim sistemlerinden bazıları temellerdir ve geri kalan diğer işletim sistemleri (yani dağıtımlar) bunların üzerine kurulmuştur. Temel dağıtımları şöyle sıralayabiliriz
1-Debian
2-Arch linux
3-Fedora (Red hat)
4- BSD dağıtımları

--- Daha bir çok dağıtım var ama temel olarak bunları vermek yeterli olacaktır(en azından güncel dağıtımlar için)---
Bu dağıtımlardan üzerine en çok fork yapılan Debiandır bu nedenle yazıda Debian tabanlı bir sistemi nasıl yönetip nasıl kururabileceğinize değineceğim. Zaten taban aynı olduğu için kullanım hepsinde benzerdir.

Şimdi forklardan yaygın olanlara bir bakalım ve içinden yeni başlayanlar için en uygun olanını seçelim  (distrowatch verileri)
1-Mint:
İlk sırada mint var her ne kadar çok kullanılan bir işletim sistemi olsada benim pek sevdiğim ve tavsiye ettiğm bir dağıtım değil. Bu dağıtım Ubuntu adlı başka bir dağıtım üzerine kurulmuştur.
Bence bunun yerine Ubuntu'nun üzerine mintin kullandığı cinnamon desktop environment'i yükleyin çok daha iyi bir işletim sisteminiz olur. (desktop environment nedir buna daha sonra değineceğim ama kıssaca bilgi vermek gerekirse desktop environment bir çok farklı türü olan ve linuxda size görsel bir ortam sağlayan bir programdır. Yani windowstaki gibi tek bir arayüze mahküm değilsiniz.)

2-Ubuntu
İşte benim sevdiğim bu yeni başlayan birisine Ubuntuyu öneririm çünkü mint gibi oyuncak değildir. Onunla herşeyi yapıp istediğiniz şekle sokabilirsiniz. Değişime daha açıktır ve çok fazla paketi vardır bu sayede istediğiniz herşeyi rahatca bulabilir ve kurabilirsiniz. (Biz linuxda indirilip kurulan programlara paket deriz) Hem linux'u öğrenmek açısından daha uygundur.

3-Fedora
Hakında fazla bilgim olmasada red hat linux için bir deneme ortamı olduğunu biliyorum. Ben pek bulaşmazdım. Daha çok profesyonel kullnma hitap eder.

işletim sistemleri hakkında yeterince konuştuk birazda desktop environmentlerden bahsedip sistem yönetimine geçelim. Şimdi yukarda yazdığım gibi linux'da windows gibi tek bir ara yüze mahküm değilsiniz, desktop environment'ler yükleyerek istediğiniz şekile sokabilirsiniz sisteminizi. Şimdi bu desktop environment çeşitlerine bir bakalım ve hangisi nerede kullanılırmış öğrenelim.
Şimdi ilk olarak desktop environmentleri bir sıralayalım ve ondan sonra açıklamalarına geçelim
1- KDE, 2-Gnome, 3-LXDE, 4-Xfce, 5,-Mate,5-Cinnamon

ilk olarak KDE'den başlayalım:
"KDE 1996 yılında Matthias Ettrich tarafından; Tübingen Üniversitesi'nde okurken geliştirilmiştir. O dönemde UNIX ile sorunlar yaşayan Ettrich, bir newsgroup'a attığı iletiyle aradığı yazılımları ve nasıl hissettiğini yazmıştır. Kullanımı kolay olan bir masaüstü ortamını, o dönemde kız arkadaşı kullanmakta zorluk çekiyor diye başlatmıştır. Bu oldukça ilgi çekmiş ve KDE projesi doğmuştur." Şimdi wiki tanımını geçip neden ve nerede kullanılıra bakalım. KDE size biraz daha windows'a benzer bir ortam sunar bu sayede yeni geçen kullanıcılar alışmakta çok zorlanmazlar. Ayrıca son derece özelleştirilebilir bir ortamdır. Uzay gemisi paneline bile çevirebilirsiniz.

İkinci olarak Gnome'a bakalım:
Adet bazmayıp wikiden bir kuple verelim. "Gnome Ağustos 1997'de Richard Stallman'ın özgür yazılım öğelerini tam olarak taşıyan bir masaüstü ortamı arayışları doğrultusunda Miguel de Icaza ve Federico Mena tarafından, o sıralar özgür yazılım olmayan QT kütüphanesini kullanan KDE' ye bir başka seçenek olması için geliştirilmeye başlanmış ve günümüzde de KDE ile birlikte en popüler Unix masaüstü ortamı olmuştur." Gnome size çok şık bir masa üstü ortamı sağlar, biraz MacOS arayüzüne benzer. Özelleştirilebilme imkanı azdır ama şıklıktan ödün vermez ben bunu kullanıyorum şuanda :)

üçüncümüz LXDE:
Yine wiki geliyor :) "LXDE, C dilinde GTK+ kütüphaneleri kullanılarak geliştirilmektedir. Arkadaş canlısı ve küçük olması için tasarlanmıştır, sistem kaynaklarını az kullanır. LXDE, özellik bakımından zengin bir işletim sisteminde az bellek ve az işlemci kullanır. Bu sebeptendir ki az sistem kaynakları kullanımı aynı zamanda az enerji kullanımıdır." Eh wikidede yazmış tekrar edeceğiz ama yinede söylemeliyim lxde sistem kaynaklarını çok az tüketir bu nedenlede görsellikten çok işin yapıldığı server tarzı sistemlerle uygundur ayrıca eski sistemlerde çok raha çalışır. Sisteminiz eski ise bunu tercih edebilirsiniz.

Xfce'e bakarsak
oda lxde gibidir ama görselliği biraz daha iyi olanıdır diyebiliriz.

Geri kalanınıda siz araştırın herşeyi devletten beklemeyin canım :D

Hazır dağıtımladan bahsetmişken linux ile yeni tanışanların en çok yaptığı yanlışlardan birine değineyim. Dağıtımların ekran görüntülerine bakıp aaa bu ne güzel görünüyor demek ve o dağıtımı yüklemek salakca bir iştir :) linux'da istediğiniz her dağıtımı istedğiniz şekle sokabilirsiniz yani ubuntuya panteon desktop kuraranız  elementary OS görüntüsü elde edersiniz. Bunun için gidip  elementary OS yüklemenize gerek yok :) Ayrıca linuxda driver yüklemek çokda zor bir şey değil tüm ayarlar>yazılım ve güncelleştirmeler>ek sürücüler yolunu izleyin orada kapalı kaynak sürücüler var istediğinizi kurun.

Şimdi biraz komutlara bakalım nedir ne değildir bir görelim.
İlk olarak temel bazı komutlarla başlayalım ama bu gözünüzü korkutmasın :) terminal oldukca şirin bir şeydir ve linuxda yanlış yapsanız bile düzeltme şansınız her zaman bulunur :)

ilk olarak apt sisteminin kullanışından bahsedelim biraz.
apt kullanarak terminalden istediğiniz programı yükleyebilirsiniz ve kaldırabilirsiniz. Bu oldukca kolaydır. örnek olarak aşağıdaki komutu inceleyelim.

sudo apt-get install steam

burada ilk başa yazdığımız "sudo" komutu root olamızı sağlar. bu sayede sistemde değişiklik yapabiliriz aynı komutu "sudo" yazmadan verirseniz hata verecektir.

sonraki "apt-get install" kısmı bir programı indirip kurmak istediğimizi gösteriyor.

"steam" kısmı ise istediğimiz programın adını yazdığımız kısım. Ben steam yazdım yani sisteme steam kurulacak ve oyun oynayacağım :)

apt-get sisteminin diğer komutları şöyle

Paket listesini Yeniler :
apt-get update
---------------------------------------------------------------------------------------
Yükseltme Işlemini Gerçekleştiri(Günceleştirmeler varsa) :
apt-get upgrade
---------------------------------------------------------------------------------------
Yeni paket kur (paket adı programadi.deb değil programadi şeklinde olmalıdır) :
apt-get install paketadi
---------------------------------------------------------------------------------------
Paket(leri) kaldırma :
apt-get remove paketadi
---------------------------------------------------------------------------------------
Kullanılmayan tüm paketleri otomatik olarak kaldır :
apt-get autoremove
---------------------------------------------------------------------------------------
Paketleri ve yapılandırma dosyalarını kaldır :
apt-get --purge remove paketadi
---------------------------------------------------------------------------------------
Kaynak paket dosyalarını indir
apt-get source paketadi
---------------------------------------------------------------------------------------
Kaynak paketlerin inşa bağımlılıklarını yapılandır
apt-get build-dep paketadi
---------------------------------------------------------------------------------------
Dağıtım yükseltme ( Yeni Sürümü varsa Yükseltir Örn; Sürümü ubuntu 14.04’e yukseltmek) :
apt-get dist-upgrade
---------------------------------------------------------------------------------------
İndirilmiş olan arşiv dosyalarını silmek :
apt-get clean
---------------------------------------------------------------------------------------
İndirilmiş olan eski arşiv dosyalarını silmek :
apt-get autoclean
---------------------------------------------------------------------------------------
Belirtilen paketlerin değişim günlüklerini indir ve görüntülemek :
apt-get changelog paketadi
----------------------------------------------------------------------------------------
Daha Fazla Bilgi ve Komut için :
apt-get help
---------------------------------------------------------------------------------------

Apt-get ile ilgili ayrıntılı dökümantasyon (Türkçe)
https://www.debian.org/doc/manuals/apt-howto/ch-apt-get.tr.html

Şimdilik bu kadar sormak istedikleriniz varsa yorum yapmaktan çekinmeyin.
Yazı kaynak verildiği ve aynı lisans ile paylaşıldığı sürece kullanılabilir.

Yükleme kısmı ile ilgili rehberim şurada:

http://teknoseyir.com/inceleme/linux-kurulumunda-manuel-bolumlendirme-rehberi

Şu komutlarıda şuraya bırakayım :)

Bu eser Creative Commons Alıntı-Gayriticari-LisansDevam 4.0 Uluslararası lisansı ile lisanslanmıştır. Lisansın bir kopyası için, http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ linkini ziyaret edin.

Kaynaklar:
https://tr.wikipedia.org/wiki/LXDE
https://tr.wikipedia.org/wiki/GNOME
http://linuxdiyari.com/apt-get-komutu-kullanimi.Ld
http://distrowatch.com/

Önemli bir not: Bu yazı daha ilk defa GNU/Linux dünyasına adım atacak arkadaşlar içindir daha sonrasında çok daha derinlere inerek gerçek anlamda bir giriş yapacağım GNU/Linux'a :)